فتق (hernia) اساساً به بیرون زدگی یا خارج شدن هر عضو بدن، از جای اصلی خود گفته میشود. در نتیجه در یک بافت ضعیف در عضله به دلیل کهولت سن، عمل قبلی یا آسیب دیدگی رخ می دهد. هنگامی که عضله ضعیف است، هر گونه افزایش فشار در آن حفره ممکن است منجر به بیرون زدگی اندام درون آن از محل اصلی خود به نقطه ضعیف شود. دلیل دیگری که باعث ایجاد این عارضه می شود به دلیل نقص مادرزادی است که منجر به باز ماندن منافذ خاصی مانند کانال مغبنی یا ناف به جای بسته شدن در بدو تولد می شود. این امر منجر به فتق در نوزادان می شود که پس از تولد یا چندین ماه پس از آن تشخیص داده می شود.
علل ایجاد فتق
به طور کلی، این عارضه با فشار بر اندام یا روده شما شروع می شود. این بیماری زمانی ایجاد می شود که این فشار در همان ناحیه ای که عضله یا بافت ضعیف شده اتفاق می افتد. برخی از افراد با ماهیچه ها یا بافت های ضعیفی به دنیا می آیند که به طور کامل رشد نکرده اند. با این حال، بیشتر افراد با بالا رفتن سن و ضعیف شدن ماهیچه های بدن، دچار فتق می شوند. شما همچنین می توانید به دلیل حرکات و عادات غلط دچار این عارضه شوید یا فتق موجود را بدتر کنید. این شامل:
- برداشتن اجسام سنگین (مخصوصا بلند کردن آنها به روش اشتباه و با عضلات ضعیف)
- استفاده بیش از حد از یک ماهیچه ضعیف
- بیمارانی که سرفه، عطسه، اسهال یا یبوست مزمن دارند.
- اضافه وزن یا تغذیه نامناسب
- استفاده ازسیگار و مشروبات الکلی
- شایع ترین علت افزایش سن خواهد بود، با افزایش سن، خطر ابتلا به ضعف در لایه های عضلانی افزایش می یابد.
نشانه‌های فتق
همه این عوامل خطرناک یک چیز مشترک دارند و آن افزایش فشار داخل شکم است که باعث می شود اندام داخل آن از محل اصلی خود از طریق عضله بیرون بزند. یکی دیگر از عوامل خطر این عارضه وجود هرگونه زخم شکمی در نتیجه جراحی شکمی است که قبلا انجام شده است. زخمی که در نتیجه جراحی روی شکم بریده می شود، اگرچه بهبود یافته است، اما به اندازه عضلات بریده نشده اولیه قوی نخواهد بود و از این رو ممکن است این بیماری از طریق اسکار ایجاد شود.
فتق چگونه تشخیص داده می شود؟
معاینات بالینی: پزشک شما معمولاً می تواند این بیماری را در معاینه فیزیکی تشخیص دهد. همچنین ممکن است آزمایشاتی را برای ارزیابی بیشتر و علت وضعیت شما درخواست کند.
سونوگرافی: این آزمایش با استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از شکم و اندام‌های لگن انجام میشود. در بیماران زن برای علل درد مربوط به دستگاه تناسلی مانند کیست تخمدان یا فیبروئید و تشخیص فتق در زنان انجام میشود. در مردان سونوگرافی برای ارزیابی فتق‌های کشاله ران و یا فتق بیضه است.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI) : این آزمایش با استفاده از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر شکم و اندام بیمار استفاده میشود. اسکن MRI میتواند پارگی در ماهیچه‌های شکم را زمانی که حتی هیچ ورمی مشخص نباشد، تشخیص دهد.
توموگرافی کامپیوتری(CT) : از اشعه ایکس برای گرفتن عکس استفاده میشود.
آندوسکوپی مری و معده: پزشک مری و معده را با استفاده از یک دوربین کوچک در انتهای یک لوله قابل انعطاف بررسی می کند.
پیشگیری از بیماری فتق
شما می توانید شانس ابتلا به برخی از انواع فتق را با موارد زیر کاهش دهید:
- خوردن وعده های غذایی کوچکتر
- کاهش وزن اگر چاق هستید
- پرهیز یا محدود کردن الکل و سیگار
- پرهیز یا محدود کردن برخی غذاها (مانند غذاهای تند یا پر فیبر)
- استفاده از تکنیک های بلند کردن مناسب برای جلوگیری از فشار
انواع فتق
- فتق کشاله ران یا مغبنی، اینگوئینال(Inguinal hernia)
رایج ترین نوع فتق می باشد و زمانی دیده می شود که روده با فشار از نقطه ضعیف شده عبور و وارد دیواره شکمی بشود. کانال مغبنی در کشاله ران قرار دارد. در زنان حاوی رباطی است که به نگه داشتن رحم در جای خود کمک می‌کند، البته این عارضه در مردان شایع ترمی باشد که به آن به اصطلاح فتق بیضه نیز میگویند. این کانال در مردان محل ورود اسپرماتیک از شکم به کیسه بیضه می باشد و در زمان کمی پس از تولد بیضه‌های مردان از کانال مغبنی عبور کرده و پایین می رود، این کانال باید پس از عبور بیضه‌ها کامل بسته شود اما گاهی ممکن است به طور کامل بسته نشده و منطقه ضعیف و مستعد این بیماری شود.
- فتق جداره شکمی یا دیافراگم، هیاتال(Hiatal hernia)
این نوع فتق بیشتر در افراد مسن و 50 سال به بالا دیده میشود. در این عارضه، بخشی از معده از طریق شکافی در دیافراگم، به حفره سینه وارد میشود. علائم فتق هیاتال شامل، رفلاکس محتویات معده به مری و سوزش معده است.
- فتق نافی، امبلیکوس(Umbilicus hernia)
این فتق در نوزادان زیر 6 ماه دیده میشود. در این نوع، روده کودک از طریق شکافی در دیواره شکم و نزدیک به ناف بیرون می‌زند. این نوع از فتق، تنها نوعی است که به طور خودبه‌خود میتواند برطرف گردد زیرا عضلات شکمی به مرور قوی تر می‌شوند.
- فتق رانی یا فمورال
درصد شیوع این فتق بسیار کمتر از فتق اینگوینال است و بیشتر در زنان رخ می‌دهد. فتق فمورال هنگامی خود را نشان می‌دهد که بافت چربی یا بخشی از روده به داخل ران نفوذ بکند و دراثر پیری و وارد کردن فشار مکرر بر روی شکم بروز می‌کند.
- فتق برشی (Incisional hernia)
این نوع بعد از عمل جراحی بروی شکم رخ می‌دهد و باعث بیرون زدگی قسمتی از روده از شکاف جراحی یا ناحیه ضعیف شده اطراف آن میشود.
انواع فتق مغبنی یا کشاله ران
دو نوع فتق مغبنی مستقیم و غیر مستقیم وجود دارد:
فتق مغبنی غیرمستقیم: معمولاً در نوزادان، به ویژه نوزادان نارس یا کودکان خرد سال رخ می دهد. این یک نقص ژنتیکی خفیف مادرزادی است.
فتق مستقیم اینگوینال: در مردان بسیار شایع است. عوامل خطر فتق مستقیم اینگوینال عبارتند از چاقی، سرفه بیش از حد به دلیل سیگار کشیدن یا بیماری ریوی، برونشیت مزمن یا شغلی که شامل بلند کردن اجسام سنگین است. تعیین مستقیم یا غیرمستقیم بودن فتق اینگوینال تا زمانی که خود جراحی انجام می شود دشوار است.
بیشتر بخوانید: درمان فتق کشاله ران
درمان فتق
گزینه های درمانی به نوع فتق و وضعیت سلامتی شما بستگی دارد. در ابتدا، ممکن است پزشک شما نظارت بر وضعیت شما را برای تغییرات پیشنهاد کند. این ممکن است شامل ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی، فعالیت و عادات شما نیز باشد. داروها ممکن است به کاهش علائم این بیماری کمک کنند .اگر فتق بهبود نیابد یا بدتر شود، پزشک در مورد جراحی صحبت خواهد کرد. دو نوع درمان جراحی وجود دارد. جراحی لاپاراسکوپی کمتر تهاجمی است. پزشک یا جراح شما بریدگی های کوچکی در ناحیه آسیب دیده ایجاد می کند تا این عارضه را برطرف کند. جراحی ترمیم باز نیاز به برش بزرگتر برای انجام ترمیم دارد.
انواع روش‌های درمانی فتق
دو راه برای عمل جراحی فتق وجود دارد که هر دو نوع جراحی مزایا و معایب خود را دارند،عبارتند از:
- روش باز: ایجاد برش روی خود فتق و ترمیم مستقیم آن.
روش باز، زمان عمل سریعتر و مدیریت بهتر محتویات، به ویژه در فتق غیرقابل کاهش یا مسدود شده است. با این حال، زخم کمی بزرگتر و زمان بهبود کمی طولانی خواهد شد.
- روش لاپاراسکوپی: ترمیم و درمان فتق با لاپاراسکوپی.
در مورد روش لاپاراسکوپی، به دلیل کوچکتر شدن زخم، زمان بهبودی سریعتر است. با این حال، عمل بیشتر طول می کشد و برای فتق های کوچکتر مناسب تر است.
بیشتر بخوانید : رابطه جنسی پس از جراحی فتق
کلام آخر
اگر این بیماری درمان نشود عوارض بدی خواهد داشت یکی از علائم رایج و عوارض فتق، برآمدگی قابل مشاهده در ناحیه آسیب دیده است. سایرعلائم گزارش شده عبارتند از فشار، سرفه، سوزش سر دل و مشکل در بلع. علائم شدید این عارضه عبارتند از درد شدید، استفراغ و یبوست است. اگر فتق شما بیرون زده شده است، سریعا به اورژانس و در صورت امکان به بهترین جراح فتق در تهران مراجعه کنید. این بیماری می تواند باعث عفونی یا مسدود شدن اندام ها یا بافت شما شود.
